Αμπελόκηποι - Μία αιωνιότητα

Γράφει ο Γιάννης Νομικός

Ένα μακρόσυρτο βραχνό σφύριγμα ακούστηκε στο βάθος του ορίζοντα. Σε λίγο μέσα σε πυκνούς καπνούς εμφανίστηκε το τρένο σέρνοντας πίσω του αρκετά βαγόνια γεμάτα με εφόδια για το στρατό και μερικούς νεοσύλλεκτους φαντάρους που το συνόδευαν. Έφθανε στον προτελευταίο σταθμό του ταξιδιού του, στον εμπορευματικό σταθμό Κωνσταντινουπόλεως λίγο έξω από την Θεσσαλονίκη.
Ήταν μεσημέρι μιας καλοκαιρινής μέρας του 1922. Μια ξαφνική νεροποντή λίγες ώρες πριν είχε μετατρέψει την περιοχή σε λασπότοπο. Ο ήλιος έλαμπε εκείνη τη στιγμή, όμως κάποια σύννεφα πρόβαλλαν και πάλι , απειλώντας με μια νέα βροχή.
Ένα τρίξιμο ακούστηκε και το τρένο ακινητοποιήθηκε πάνω στις ράγες. Πέντε -έξη φαντάροι πήδηξαν στην αποβάθρα για να ξεμουδιάσουν, μέχρι το τρένο να αλλάξει γραμμή. Μισοζαλισμένοι ακόμη από την πολύωρη αϋπνία και το ταρακούνημα έριξαν μια ματιά τριγύρω τους. Μια αποβάθρα και ένα πέτρινο κτίριο, όχι ιδιαιτέρου κάλους, αποτελούσαν τις εγκαταστάσεις του σταθμού. Αριστερά τους απλώνονταν μερικές μεγάλες αποθήκες, που όπως θα μάθαιναν σύντομα ήταν χώροι συγκέντρωσης των σιτηρών που καλλιεργούνταν σ’ όλο τον μεγάλο κάμπο που μόλις είχαν διασχίσει.
Δεξιά τους σε αρκετή απόσταση διακρίνονταν τα επιβλητικά αρχαία τείχη της πόλης που μόλις πριν λίγα χρόνια είχε απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό.
Στα δύο χρόνια που θα έμεναν εκεί θα την επισκέπτονταν αρκετές φορές, θα ζούσαν έντονα τόσο την ομορφιά της, όσο και τους καημούς και τις λύπες της.
Μπροστά τους ένας λασπόδρομος, η οδός Κωνσταντινουπόλεως, που ξεκινούσε από τη Θεσσαλονίκη και προχωρούσε βορειοδυτικά, ώσπου χάνονταν από τα μάτια τους. Σήμερα δεν υπάρχει πια, ταυτίζεται όμως με τα σύνορα του δήμου μας με τον Ο.Σ.Ε.
Ένα κάρο περνούσε εκείνη τη στιγμή, ένα ζευγάρι αγροτών με τα δύο παιδιά τους επέστρεφαν στην πόλη από το χωράφι τους.
Παράλληλα με το δρόμο μια σιδηροδρομική γραμμή κατέληγε στον κοντινό στρατώνα που ήταν ο προορισμός τόσο ο δικός τους, όσο και των βαγονιών που κουβαλούσε το τρένο.
Λίγα μέτρα από το σταθμό, δεξιά τους, μπορούσαν να ακούσουν τον θόρυβο των νερών που κατέβαζε ένας μικρός χείμαρρος από τη βροχή που είχε προηγηθεί, τα οποία κατέληγαν στη θάλασσα κάπου στην περιοχή των σημερινών σφαγείων.
Στη θέση του σήμερα απλώνεται η λεωφόρος Καλλιθέας.
Πολλές φορές όταν οι βροχοπτώσεις ήταν έντονες, τα νερά ξεχείλιζαν και πλημμύριζαν τη γύρω περιοχή.
Μπροστά τους, ύψωναν τους αιωνόβιους κορμούς τους αρκετά πλατάνια, ενώ πιο πίσω μπορούσαν να διακρίνουν σπαρμένες μέσα στο τοπίο κάποιες ελάχιστες αγροικίες που περιβάλλονταν από απέραντους αμπελώνες.
Ένας ακόμη δρόμος ξεδιπλώνονταν μπροστά τους με βορινή κατεύθυνση. Αργότερα, κάποιο απόγευμα που θα ήταν ελεύθεροι υπηρεσίας θα τον περπατούσαν και θα διαπίστωναν ότι περνούσε πάνω από ένα άλλο ποτάμι με κατεύθυνση από ανατολή προς δύση, που σήμερα έχει καλυφθεί, αλλά μέχρι πρόσφατα ήταν γνωστό με το όνομα Δενδροπόταμος.
Ένας λοχίας κοντός, αδύνατος, με μεγάλα μουστάκια γυρισμένα προς τα πάνω, με μια κοφτή βραχνή φωνή, έδωσε το παράγγελμα να ξανανέβουν στο τρένο.
Όλοι τους αμούστακα παιδιά ακόμα θα προτιμούσαν να βρίσκονται εκεί στην πρώτη γραμμή, όπου δεκάδες χιλιάδες συνάδελφοί τους έδιναν τη ζωή τους για το όραμα της μεγάλης Ελλάδας.
Κανένας τους δεν μπορούσε να φαντασθεί εκείνη τη στιγμή ότι το όραμα αυτό σε μερικούς μήνες θα γινόταν εφιάλτης. Κανένας τους ακόμη δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι τα αμέσως επόμενα χρόνια , χιλιάδες άνθρωποι φτωχοί και ταλαιπωρημένοι, θα πλημμύριζαν τον τόπο που περιγράψαμε προηγούμενα, προσπαθώντας να μαζέψουν τα συντρίμμια της ζωής τους. Ένας τόπος που μέχρι πριν λίγα χρόνια ανήκε σε κάποιους τούρκους τσιφλικάδες και που τώρα ολόκληρος είχε χαρακτηρισθεί σαν ανταλλάξιμη περιουσία. Δηλαδή μια περιουσία που προορίζονταν για την αποκατάσταση των χιλιάδων προσφύγων που ήδη από το 1917 – 1918 είχαν αρχίσει να καταφθάνουν στη χώρα.
Κανένας τους, πολύ περισσότερο, δεν μπορούσε να φαντασθεί ότι ο αριθμός αυτός μέχρι το 1923 θα ξεπερνούσε το 1.500.000 ψυχές, οι οποίοι θα διασκορπίζονταν σ’ όλη την ελληνική επικράτεια.
Άνθρωποι που έχασαν ολόκληρες περιουσίες στους τόπους καταγωγής τους θα προσπαθούσαν, με ξύλα και λαμαρίνες μέσα σε κάποιο οικόπεδο 100 ή 200 μέτρων να καλύψουν το κεφάλι τους.
Οι πρώτοι που φθάνουν εδώ εγκαθίστανται φυσιολογικά κατά μήκος της οδού Κωνσταντινουπόλεως. Οι επόμενοι στον αγροτικό δρόμο που αναφέραμε προηγούμενα, ο οποίος αφού άλλαξε όνομα αρκετές φορές εδώ και πολλά χρόνια είναι γνωστός με το όνομα του αγωνιστή της δημοκρατίας Γιάννη Χαλκίδη.
Πολύ σύντομα όλη η γύρω περιοχή γεμίζει με πρόσφυγες. Σαν ανταλλάξιμη περιουσία θα φαντάζονταν ο καθένας ότι τα οικόπεδα τους παραχωρήθηκαν δωρεάν. Δυστυχώς δεν είναι έτσι τα πράγματα. Αυτούς τους φτωχούς και ταλαιπωρημένους ανθρώπους τους υποχρεώνουν στην αρχή να πληρώνουν ενοίκιο και αργότερα να πληρώσουν για την αγορά τους. Η κρατική φροντίδα σ’ όλο της το μεγαλείο!
Προσπαθούν να επιβιώσουν κάνοντας οποιαδήποτε δουλειά και τα καταφέρνουν. Μια πολύβουη γειτονιά δημιουργείται, την οποία οι πρώτοι κάτοικοι της σε ανάμνηση της χαμένης τους πατρίδας ονομάζουν Επτάλοφο.
Μέσα από ατέλειωτες συζητήσεις για το τι έφταιξε, δημιουργείται πολιτική συνείδηση.
Με το όνειρο της επιστροφής στις χαμένες πατρίδες, προσπαθώντας συνάμα να βελτιώσουν τη ζωή τους, τα χρόνια αργά και βασανιστικά περνούν.
Νέες οικογένειες δημιουργούνται, νέοι άνθρωποι έρχονται στον κόσμο. Φαίνεται ότι τα πρώτα παιδιά που μπορούν να πουν ότι είναι γηγενείς κάτοικοι του Επταλόφου, έρχονται στον κόσμο γύρω στα 1925.
Διαβάζοντας αυτές τις γραμμές μάλλον σας δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι προσπαθώ να γράψω ένα μυθιστόρημα με κάποια ιστορικά στοιχεία.
Η αλήθεια είναι ότι αυτά που διαβάζετε έχουν σαν στόχο να φωτίσουν κάποιες πτυχές της πολιτιστικής δραστηριότητας στο δήμο μας πριν από το 1967. Θεώρησα όμως σκόπιμο προτού φθάσω εκεί να ξεκινήσω από την αρχή, ιστορώντας δηλαδή το πώς και γιατί φθάσαμε εκεί που φθάσαμε. Επειδή παρελθόν, παρών και μέλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Επειδή υπάρχει μια συνέχεια και μια δυναμική που αναπτύσσεται μέσα στο χρόνο.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον αγαπητό φίλο Γρηγόρη Μπρέντα που με δική του παρότρυνση καταπιάστηκα με το θέμα, τον « Κάτοικο των Αμπελοκήπων » για την προθυμία του να φιλοξενήσει τις γραμμές αυτές καθώς και κάποιους πολύ καλούς φίλους όπως   το  Θανάση Μαργαρίτη που με βοήθησαν να φρεσκάρω τις μνήμες μου.
Ορόσημα στην πορεία των Αμπελοκήπων στα τέλη της δεκαετίας του ’20 και στη δεκαετία του ’30, μπορούν να χαρακτηρισθούν:
Η ίδρυση του 1ου Δημοτικού Σχολείου, σε ένα καινούργιο κτίριο το οποίο με τα συμπληρώματά του υπάρχει μέχρι σήμερα και διευθυντή ένα φωτισμένο εκπαιδευτικό τον κ. Οικονόμου, ο οποίος μετά από πολλές περιπέτειες για πολιτικούς λόγους, επανήλθε στη θέση του διευθυντή του σχολείου σε αρκετά προχωρημένη ηλικία μετά το 1950 και τον οποίο δυστυχώς δεν τιμήσαμε μέχρι σήμερα όπως οφείλαμε.
Η ίδρυση λίγα χρόνια αργότερα του 2ου Δημοτικού Σχολείου με διευθυντή έναν ακόμη φωτισμένο εκπαιδευτικό τον κ. Σκεπάρνη, προς τιμή του οποίου πήρε το όνομα της η σημερινή συνοικία Σκεπάρνη και πρόσφατα επίσημα και το 2ο Δημοτικό Σχολείο.
Η ανέγερση του ιερού ναού της Ζωοδόχου Πηγής.
Ιστορική καμπή στην πορεία των Αμπελοκήπων αποτελεί η ίδρυση της κοινότητας Επταλόφου από 1-1-1934. Μέχρι τότε ο συνοικισμός, όπως και όλοι οι συνοικισμοί που κατοικήθηκαν από πρόσφυγες στα όρια της πόλης, ανήκαν στο Δήμο Θεσσαλονίκης.
Γίνονται εκλογές για την ανάδειξη προέδρου της κοινότητας και κοινοτικού συμβουλίου.
Στις εκλογές αυτές αναδεικνύεται νικητής ο σιδηροδρομικός στο επάγγελμα, γενάρχης της παράταξης μας, Χρήστος Κανάκης.
Στο σχετικά μικρό χρονικό διάστημα που ασκεί τα καθήκοντά του, γιατί αμέσως μετά τη δικτατορία του Μεταξά στα ‘36 συλλαμβάνεται και εξορίζεται ως κομμουνιστής, καταφέρνει να φωτίσει τον Επτάλοφο, επίτευγμα για μία εποχή κατά την οποία μόνο ένα μικρό μέρος του δήμου Θεσσαλονίκης έχει το προνόμιο να διαθέτει ηλεκτρικό ρεύμα.
Δεκαετία του ’40, το έπος της Αλβανίας και το έπος της Εθνικής μας Αντίστασης.
Αμέσως μετά ο ξενοκίνητος διχασμός και ο εμφύλιος πόλεμος.
Απ’ ότι φαίνεται μέχρι εκείνη τη στιγμή ελάχιστοι είχαν διαβάσει Μακρυγιάννη.
Μια δεκαετία καταστροφική για τον ελληνικό λαό.
Τι συμβαίνει όμως πολιτισμικά όλα αυτά τα χρόνια.
Κουβαλώντας μόνο τις μνήμες ενός μεγάλου πολιτισμού εγκαθίστανται οι πρόσφυγες στον Επτάλοφο. Κυνηγημένοι, δεν κουβαλάνε σχεδόν τίποτα μαζί τους. Οικογενειακά κειμήλια, έργα τέχνης και πολιτισμού χάνονται μέσα στη λαίλαπα της καταστροφής ή ξεπουλιούνται προκειμένου να τους εξασφαλίσουν τα μέσα για να φθάσουν εδώ. Έρχονται αρχικά πρόσφυγες από την Αδριανούπολη, την Κωνσταντινούπολη και λίγο αργότερα άλλοι από την Μικρά Ασία.
Πολλοί Αρμένιοι εγκαθίστανται επίσης εδώ, σε μία περιοχή πίσω από τα νεκροταφεία του Άγιου Παντελεήμονα. Η συντριπτική τους πλειοψηφία θα φύγει μετά το ’45 και θα πάει να εγκατασταθεί στη Σοβιετική Αρμενία.
Μαζί τους όλοι αυτοί οι άνθρωποι κουβαλούν τις παραδόσεις τους, τα ήθη και τα έθιμα τους, τους χορούς και τα τραγούδια τους.
Παρά τη δυστυχία τους, σε κάθε ευκαιρία, είτε στην ασβεστωμένη αυλή της παράγκας τους, είτε στους καφενέδες που αρχίζουν σιγά – σιγά να κάνουν την εμφάνισή τους, όπως του Αγκόπ που βρισκόταν στη σημερινή πλατεία Επταλόφου, στήνουν το χορό και το τραγούδι. Κάποιοι απ’ αυτούς έχουν σπουδάσει στην πατρίδα μουσική και έτσι το σκηνικό συμπληρώνεται.
Τα παιδιά ακολουθούν τα βήματα των γονιών τους. Αυτά όμως έχουν και νέες παραστάσεις. Μέσα στα δύο σχολειά του Επταλόφου αρχίζουν να παρουσιάζονται κάποια θεατρικά κύρια εθνικού περιεχομένου και στο τέλος της χρονιάς παρουσιάζουν τις περιβόητες γυμναστικές επιδείξεις. Συνήθειες που διατηρήθηκαν αυτούσιες για αρκετές δεκαετίες.
Και τότε γίνεται η μεγάλη λαϊκή πολιτιστική επανάσταση.
Τα παιδιά ανακαλύπτουν και παίζουν τον Καραγκιόζη.
Οι πρωτοπόροι της εποχής, στήνουν στην αυλή του σπιτιού ένα σεντόνι, φτιάχνουν με χαρτόνι τις φιγούρες του Καραγκιόζη, σκηνοθετούν, σκηνογραφούν, σεναριογραφούν και παίζουν μπροστά στο φιλοθεάμων κοινό που αποτελείται από παιδιά τα οποία με θρησκευτική ευλάβεια παρακολουθούν την παράσταση από τις θέσεις τους. Δηλαδή πάνω στο χώμα.
Τα παιδιά μεγαλώνουν, τη δεκαετία του ’40 είναι πλέον έφηβοι, νέοι, έχουν όνειρα και ιδανικά. Αγωνίζονται για ελευθερία, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, είναι οργανωμένοι στο ΕΑΜ και στην ΕΠΟΝ. Δεν τους μένει και πολύς χρόνος να ασχοληθούν με τον πολιτισμό. Ακούν όμως ότι ένας άνεμος πολιτισμικής δημιουργίας πνέει πάνω στα απελευθερωμένα από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ βουνά της πατρίδας μας.
Οι μικρότεροι εξακολουθούν να παίζουν ποδόσφαιρο στις αλάνες, με μπάλα κάποια τυλιγμένα πανιά, παίζουν θεατρικά στο σχολείο και κάνουν τις γυμναστικές επιδείξεις τους.
Το κυριότερο όμως εξακολουθούν να παίζουν Καραγκιόζη.
Τότε εμφανίζονται και οι πρώτοι αθλητικοί σύλλογοι όπως ο Κεραυνός και η Φλόγα, που στο τέλος της δεκαετίας συνενώνονται στην Αθλητική Ένωση Αμπελοκήπων.
Δεκαετία του ’50, μόλις έχει λήξει ο εμφύλιος. Πολλοί από τους νέους που πρωταγωνίστησαν στις εξελίξεις της προηγούμενης δεκαετίας και που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην πολιτισμική εξέλιξη, βρίσκονται στις φυλακές και τις εξορίες, κάποιοι απ’ αυτούς είναι νεκροί και πολλοί είναι πολιτικοί πρόσφυγες.
Δύσκολη περίοδος, επικρατεί το δίκιο του νικητή. Η κυρίαρχη ιδεολογία συμπυκνώνετσι στο «πας μη εθνικόφρων κομμουνιστής». Διώξεις των αριστερών πολιτών, ξύλο και απολύσεις από τη δουλειά όταν αυτή υπάρχει. Ωμός εκβιασμός για να λυγίσουν.
Το περιβόητο σχέδιο Μάρσαλ έχει φαγωθεί από του επιτήδειους και ο λαός αναγκάζεται να ξενητευθεί στα σκλαβοπάζαρα της Γερμανίας για να επιβιώσει.
Τα πράγματα όμως σιγά-σιγά αλλάζουν. Καταλύτης στις αλλαγές αυτές η μεγάλη επιτυχία της ΕΔΑ στις εκλογές του ’58 όταν παίρνει το 25% των ψήφων του ελληνικού λαού και εκλέγει 79 βουλευτές. Το παρακράτος και η αντίδραση λυσσομανά, αλλά το λαϊκό κίνημα έχει πάρει τα πάνω του.
Πολλοί νέοι εντάσσονται στις γραμμές της νεολαίας της ΕΔΑ , η οποία αναδεικνύεται στη μαζικότερη νεολαιίστικη οργάνωση στους Αμπελόκηπους πλέον, αφού από το ’54 η κοινότητα Επταλόφου έχει γίνει δήμος και άλλαξε όνομα.
Τα γραφεία της στην Βασ. Γεωργίου ( σήμερα Γιάννη Χαλκίδη ) λίγο πριν την Κανάκη, στο αριστερό χέρι όπως κατεβαίνουμε για τις γραμμές.
Εκεί βλέπουμε νέους να παίζουν σκάκι, ντάμα, δεκαεξάρα ( ένα λαϊκό παιχνίδι ιδιαίτερα διαδεδομένο εκείνη την εποχή ), ενώ δημιουργείται και υποτυπώδης βιβλιοθήκη από προσφορές των μελών της. Οργανώνονται εκδρομές με ψυχαγωγικό και επιμορφωτικό περιεχόμενο. Οργανώνονται ακόμα χοροί, ποιητικές βραδιές. Μορφή της εποχής ο Γιάννης Χαλκίδης, γραμματέας της οργάνωσης και ψυχή της, που είναι συγκλονιστικός στην απαγγελία του, αγνώστου συγγραφέως, ποιήματος ο Εργάτης.
Λένε τα κάλαντα της ειρήνης τα Χριστούγεννα, περνοδιαβαίνοντας τις γειτονιές των Αμπελοκήπων. Στο ακορντεόν ο Κούλης Υψηλάντης. Αργότερα ο Κούλης είχε αρκετές περιπέτειες μέχρι να τελειώσει το πανεπιστήμιο, άριστος φοιτητής, αποβάλλεται όμως κατ’ επανάληψη λόγω κοινωνικών φρονημάτων. Διώκεται ακόμα και η γνώση. Καταφέρνει κάποια στιγμή να τελειώσει και να γίνει μάλιστα πανεπιστημιακός.
Στο μεταξύ τα παιδιά της εποχής εξακολουθούν να παίζουν θεατρικά εθνικού περιεχομένου, να κάνουν τις γυμναστικές τους επιδείξεις, να παίζουν ποδόσφαιρο στις αλάνες των Αμπελοκήπων που σύντομα θα εξαφανισθούν, φτιάχνουν ομάδες και τους δίνουν ονόματα. Μία απ’ αυτές ο ΑΣΤΗΡ, που δημιουργείται στις αλάνες πίσω από τα νεκροταφεία του Αγίου Παντελεήμονα γύρω στο ’53 – ’54 και λίγα χρόνια αργότερα θα λειτουργήσει επίσημα σαν αθλητικό σωματείο.
Ανακαλύπτουν και το ποδήλατο. Βέβαια είναι δύσκολο να αγοράσουν δικά τους, υπάρχουν όμως τα ποδηλατάδικα που τα νοικιάζουν. Ένα νέο άθλημα γεννιέται.
Κύρια όμως τα παιδιά συνεχίζουν να παίζουν Καραγκιόζη.
Αρχίζουν να επιζητούν ανώτερη μόρφωση. Τα αγόρια πηγαίνουν στο 6o  γυμνάσιο αρρένων Θεσσαλονίκης το οποίο συστεγάζονταν με το 4ο γυμνάσιο αρρένων στην οδό Συγγρού και αργότερα μεταστεγάσθηκε στη Σταυρούπολη
Τα κορίτσια πηγαίνουν στο 4ο γυμνάσιο θηλέων στην οδό Ικτίνου πίσω από την Αγία Σοφία.
Ταυτόχρονα κάνει την εμφάνισή του σε μαζική κλίμακα το ραδιόφωνο και ο κινηματογράφος.
Πρώτος κινηματογράφος ο Παρθενών, στην πλατεία Επταλόφου, στο ίδιο κτίριο με αυτό που σήμερα βρίσκεται το σούπερ μάρκετ Αρβανιτίδη, ενώ ακριβώς δίπλα του διέθετε και ανοικτό κινηματογράφο για θερινές προβολές.
Μετά ο Φάρος στην Ξηροκρήνη, που τότε λειτουργικά συνδέονταν στενά με τους Αμπελόκηπους, ακολουθεί το Πέραν, η Άντα, το θερινό Ρίο και άλλοι. Το περιεχόμενο των έργων που παίζονται απευθύνεται στα λαϊκά στρώματα. Είναι του στυλ «μάνα γιατί με γέννησες», έργα που θυμίζουν τις χαμένες πατρίδες και συγκινούν ιδιαίτερα τους μεγαλύτερους. Παίζονται επίσης οι κλασικές ελληνικές κωμωδίες οι οποίες και σήμερα μας διασκεδάζουν. Ακόμα οι περιπέτειες του Ηρακλή, του Μασίστα, που συγκινούν τα παιδιά και τέλος κάποια ελάχιστα ποιοτικά ξένα και ελληνικά έργα.
Τα παιδιά διαβάζουν σε συνέχειες τον Μικρό Ήρωα, που αναφέρεται σε ένα νέο που με την παρέα του κάνει πράξεις σαμποτάζ ενάντια στους Γερμανούς κατακτητές κατά την περίοδο της κατοχής, εικονογραφήμενο τον Ταρζάν, τον Γκιαούρ, που ήταν ο ελληνικής καταγωγής Ταρζάν και οι μεγαλύτεροι τον Θησαυρό, το Φαντάζιο, περιοδικά ποικίλης ύλης ανάλογα με τα σημερινά.
Θα τους αδικούσαμε αν δεν αναφερόμαστε στους προσκόπους, που υπάρχουν στους Αμπελόκηπους από τη δεκαετία του ‘30, οι οποίοι όμως τη δεκαετία του ’50 αλλά και αυτές που ακολουθούν έχουν μία ιδιαίτερα έντονη παρουσία, με το δικό τους περιεχόμενο.
Είχα την τιμή και χαρά να είμαι μέλος αυτής της μεγάλης οικογένειας από το ’56 έως το ’62.
Θα μου μείνουν αξέχαστες οι κατασκηνώσεις στις οποίες πηγαίναμε, θυμάμαι χαρακτηριστικά αυτή στο Στρατώνι, έχω μάλιστα ακόμη φυλαγμένο ένα κομμάτι βωξίτη που είχα πάρει σαν ενθύμιο από τα εκεί μεταλλεία, την κατασκήνωση στον Χορτιάτη και άλλες. Την άνοιξη που πηγαίναμε στα γύρω δάση για να καταστρέψουμε τα κουκούλια με τις κάμπιες, τα παιχνίδια που κάναμε.
Δεν θα πρέπει ακόμη να λησμονήσουμε την Εκκλησία που επίσης έχει σημαντική παρουσία και παίζει μεγάλο ρόλο στην κοινωνική ζωή του τόπου.
Δεκαετία του ’60. Μία ακόμη δύσκολη περίοδος για τον ελληνικό λαό.
Εκλογές βίας και νοθείας το ‘61.
Δολοφονία του βαλκανιονίκη, φιλειρηνιστή, βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη το ‘63.
Λίγο αργότερα δημιουργία της Νεολαίας Λαμπράκη, πάνω στις στέρεες βάσεις της νεολαίας της ΕΔΑ, με επικεφαλής έναν άνθρωπο της αντίστασης και του πολιτισμού, τον Μίκη Θεοδωράκη.
Οι εκλογές του ’64 και σχηματισμός αυτοδύναμης κυβέρνησης από το κέντρο.
Το Ιουλιανό πραξικόπημα του ’65 και τέλος η χούντα των συνταγματαρχών το ‘67, που τυλίγει στο σκοτάδι για επτά ολόκληρα χρόνια τη χώρα μας.
Στους Αμπελόκηπους γίνονται οι δημοτικές εκλογές του ’60, κατά τις οποίες η Αριστερά κατεβαίνει για πρώτη φορά σε συνεργασία με το κέντρο και εκλέγει τρεις δημοτικούς συμβούλους. Τους Περικλή Μαυρίτσιο, Τάκη Σκυφτούλη και Στέφανο Νομικό. Δήμαρχος με έμμεση ψηφοφορία εκλέγεται ο Γεώργιος Τζεκάκης. Ήταν μια συνεργασία που δεν την τίμησε όσο και ως θα όφειλε ο δεύτερος δήμαρχος Αμπελοκήπων μετά τον Στέφανο Ελμάζη που είχε εκλεγεί το ’55.
Δολοφονία του νεολαίου Στέφανου Βελδερμίρη στην οδό Φιλιππουπόλεως, την προεκλογική περίοδο του ’61. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται σε 12 χρόνια φυλάκιση αστυνομικός του αστυνομικού τμήματος Αμπελοκήπων, ποινή που δεν εξέτισε ποτέ. Από τη μια πόρτα της φυλακής μπήκε και από την άλλη βγήκε. Υπήρχαν ενδείξεις ότι η δολοφονία ήταν έργο του διοικητή του αστυνομικού τμήματος, πράγμα που όμως δεν έγινε δυνατό να αποδειχθεί.
Δημιουργία της νεολαίας Λαμπράκη στους Αμπελόκηπους που σύντομα αγκαλιάζει πλατιά νεολαιίστικα στρώματα. Αν θυμάμαι καλά στην περίοδο της ακμής της ξεπέρασε τα 200 μέλη. Αριθμός αστρονομικός για τους μικρούς τότε Αμπελόκηπους. Όχι όμως και τυχαίος, αφού στους Αμπελόκηπους η Αριστερά συγκεντρώνει σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις τεράστια ποσοστά που υπερβαίνουν το 40% του εκλογικού σώματος.
Νέες δημοτικές εκλογές το ’64, τις οποίες κερδίζει η Αριστερά με ποσοστό 42% και πρώτο δήμαρχο τον Χρήστο Ράπτη. Επικεφαλής της παράταξης ήταν ο Χρήστος Κανάκης, που μετά από τριάντα ολόκληρα χρόνια, που πέρασε στις φυλακές, τις εξορίες και τα βουνά, ξανάβαζε υποψηφιότητα. Δυστυχώς λίγες μέρες πριν τις εκλογές και ενώ ήδη είχε κυκλοφορήσει το ψηφοδέλτιο της παράταξης, σε τροχαίο ``ατύχημα `` σκοτώνεται ο ίδιος και τραυματίζεται σοβαρά ο Χρήστος Ράπτης, υποψήφιος και αυτός στο ίδιο ψηφοδέλτιο και ο οποίος στη συνέχεια επιλέχθηκε από την παράταξη ως αντικαταστάτης του Χρήστου Κανάκη.
Η νεολαία Λαμπράκη στο μεταξύ ανδριεύει και θεριεύει. Με μακρόχρονη μίσθωση παίρνει ένα γιαπί που βρίσκονταν στα μπετά στη γωνία Β. Γεωργίου ( σήμερα Γ. Χαλκίδη ) με Θρασυβούλου, το διαμορφώνει με προσωπική εργασία των μελών της και έτσι δημιουργείται το πρώτο στέκι νεολαίας στους Αμπελόκηπους.
Στο σαλόνι τοποθετείται ένα τραπέζι πιγκ-πογκ, λειτουργεί ακόμα και ως χώρος συνελεύσεων.
Το ένα δωμάτιο διαμορφώνεται σε βιβλιοθήκη στην οποία μεταφέρονται τα βιβλία της νεολαίας της ΕΔΑ και πλουτίζει πολύ γρήγορα.
Στον ίδιο χώρο στήνονται σκάκι, ντάμα, δεκαεξάρα, ενώ κάνει την εμφάνισή του και ένα τάβλι.
Στην κουζίνα λειτουργεί οργανωμένο κυλικείο, που διαθέτει τα πάντα. Σάντουιτς, καφέδες, πορτοκαλάδες, γκαζόζες, μέχρι και λουκούμια, πλην οινοπνευματωδών.
Το άλλο δωμάτιο λειτουργεί ως χώρος συνεδριάσεων του γραφείου της οργάνωσης.
Αυτά σε μία εποχή που οι νέοι στα καφενεία έπαιζαν μπιλιάρδο, ποδοσφαιράκια και χαρτιά.
Πρωτοπόροι σ΄ αυτήν την προσπάθεια οι: Γιάννης Χαλκίδης, Γιάννης Κατσαρός, Μαρία Θεοδωρίδου, Μιράντα Θεοδωρίδου, Στέλιος Θεοδωρίδης, Κούλης Υψηλάντης, Όλγα Αρβανιτάκη, Κίμων Φωτιάδης, Θανάσης Μαργαρίτης, Μιχάλης Νομικός, Σταύρος Τσιρώνης, Χρήστος Δεληγιαννίδης, Κοσμάς Δεληγιαννίδης, Στέλιος Τσαρτσάρης και ακολουθούν πολλοί άλλοι.
Τέλος εγώ ο βενιαμίν της παρέας, με όση προσφορά θα μπορούσε να έχει το νεαρότερο μέλος της νεολαίας της ΕΔΑ και αργότερα της νεολαίας Λαμπράκη
Ένας πολιτιστικός οργασμός ξεσπά. Οι νέοι διαβάζουν βιβλία στα οποία μέχρι πρόσφατα δεν είχαν πρόσβαση.
Γίνονται αγώνες και πρωταθλήματα σκάκι, τάβλι, δεκαεξάρας, πιγκ-πογκ, πρώτα ανάμεσα στους νεολαίους της οργάνωσης και μετά με νέους άλλων περιοχών. Δημιουργείται ποδοσφαιρική ομάδα, χορωδία που τραγουδά τα τραγούδια του Μίκη. Χορευτική ομάδα που μετέχει και σε διαγωνισμούς χορού.
Συνεχίζουν να πηγαίνουν εκδρομές. Συνεχίζουν να λένε τα κάλαντα της ειρήνης τα Χριστούγεννα.
Τώρα πηγαίνουν και στις μεγάλες πορείες ειρήνης που οργανώνονται κάθε χρόνο στην κλασική διαδρομή των 42 χιλιομέτρων του μαραθώνιου δρόμου.
Είναι εξακριβωμένο ότι Αμπελοκηπιώτες βρίσκονταν ακόμη και στην πρώτη πορεία ειρήνης που είχε απαγορευθεί και ο μόνος που κατάφερε να κάνει ένα μέρος της ήταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης.
Ένα αναμνηστικό μαντήλι με το σήμα της ειρήνης πάνω του που έχω στο σπίτι, μου θυμίζει εκείνες τις μέρες.
Από τη δεύτερη πορεία και μέχρι το ‘67, πολλοί νέοι Λαμπράκηδες από τους Αμπελόκηπους παίρνουν μέρος σ’ αυτές και βροντοφωνάζουν μαζί με τις εκατοντάδες χιλιάδες άλλους οδοιπόρους στον τότε πρωθυπουργό της χώρας Γ. Παπανδρέου, ( έρχονται οι αφελείς, μέτρησε τους αν μπορείς).
Έχουμε πολιτιστικές βραδιές με ποίηση και θεατρικά σκετσάκια.
Στα τέλη του ’66, μπαίνει στα σκαριά ένα φιλόδοξο σχέδιο, η δημιουργία θεατρικής ομάδας. Σκηνοθέτης ο νέος σε ηλικία ηθοποιός Αλέκος Μαυρίδης. Έργο, η Αρκούδα του Τσέχωφ. Τους ρόλους μοιράζονται, οι Μιχάλης Νομικός, Τάνια Αρβανιτάκη, Αλέκος Μανουσακίδης και Γιάννης Νομικός . Η προσπάθεια δεν είχε ευτυχή κατάληξη αφού λίγες μέρες πριν την επίσημη πρώτη, μας σταμάτησε η χούντα.
Παραδίδονται μαθήματα ζωγραφικής από τον λαϊκό καλλιτέχνη Θανάση Μαργαρίτη.
Ο Θανάσης είχε έρθει σε επαφή με την τέχνη από τη δεκαετία του ’50 και ήδη είχε εξελιχθεί σε σπουδαίο ζωγράφο και γλύπτη. Το στέκι μας το κοσμούσαν πίνακες και γλυπτά του. Όταν μάλιστα ήρθε ο Μίκης Θεοδωράκης για να εγκαινιάσει τα γραφεία μας εκφράσθηκε με τα καλύτερα λόγια για τα έργα του.
Ταυτόχρονα αναπτύσσεται έντονη πολιτική αλλά και κοινωνική δραστηριότητα.
Σε συνεργασία με τη δημοτική αρχή του Χρήστου Ράπτη:
Καθαρίζεται για πρώτη φορά το Αμπελοκηπιώτικο τμήμα του Δενδροπόταμου, που είχε καταντήσει σκουπιδότοπος,( μέχρι και ψόφιοι γάϊδαροι βρέθηκαν μέσα ).
Τόσο κακή ήταν η κατάσταση που οι Αμπελοκηπιώτες λόγω και της έντονης δυσοσμίας που ανέδυε, τον είχαν μετονομάσει σε Βρωμοπόταμο.
Αυτός ο χώρος με τον αγώνα της τότε δημοτικής αρχής, άρχισε να καλύπτεται λίγο πριν πλακώσει η χούντα.
Δενδροφυτεύεται με πεύκα και διαμορφώνεται ο χώρος στο πάρκο Αλκιβιάδη ( σήμερα Γεννηματά ) .
Οικολογικές ευαισθησίες και ανησυχίες σε μια εποχή που τα οικολογικά προβλήματα δεν είναι έντονα. Που οι Αμπελόκηποι θυμίζουν ακόμη χωριό.
Ακριβώς δίπλα από το πάρκο διαμορφώνεται το πρώτο γήπεδο βόλεϋ στους Αμπελόκηπους.
Και βέβαια σε μια εποχή που η τοπική αυτοδιοίκηση έχει ένα περιορισμένο ρόλο, οι μόνες αρμοδιότητές της ήταν το μάζεμα των σκουπιδιών και η έκδοση πιστοποιητικών.
Αγαπητοί φίλοι και φίλες,
Αυτή είναι η μικρή μας ιστορία, όπως την άκουσα και την έζησα. Θα παρακαλέσω να μου συγχωρέσουν οι φίλοι μου κάποιες παραλείψεις.
Δεν υπάρχει πρόθεση. Ας μη ξεχνάμε ότι από τότε πέρασαν 40 ολόκληρα χρόνια και ποτέ δεν μας δόθηκε η ευκαιρία να βρεθούμε όλοι μαζί και να ενώσουμε τις θύμησες μας.
Κλείνοντας την περιπλάνηση αυτή, θα μου επιτρέψετε να εκφράσω μια ευχή.
Να συνεχίσουν τα παιδιά μας να παίζουν Καραγκιόζη………………